path: root/turkish/intro/cn.wml

#use wml::debian::template title="Çoklu dilde sunulan sayfalar hakkında bilgiler"
#Translator: Murat Demirten <murat@debian.org>
#use wml::debian::translation-check translation="1.64"

<define-tag toc-title-formatting endtag="required">%body</define-tag>
<define-tag toc-item-formatting endtag="required">[%body]</define-tag>
<define-tag toc-display-begin><p></define-tag>
<define-tag toc-display-end></p></define-tag>

<P>Dünya üzerindeki herkes doğal olarak aynı dili konuşmuyor. Web'in büyümesi
ile birlikte sayfaların birden fazla dilde hazırlanması aranılan bir özellik
haline geldi.  Bu yüzden "content negotiation" standardı geliştirildi.
Böylelikle kullanıcılar sayfaları hangi dilde görüntülemek istediklerini
seçebilir hale geldiler. Bu yöntemde web tarayıcı yazılımınız sunucu tarafa dil
seçiminize göre gerekli verileri gönderir ve server üzerinde bu dilde bir sayfa
varsa karşınıza getirilir.</p>

<ul>
<li><a href="#fix">Bir Debian sayfası yanlış dilde görüntüleniyorsa ne yapmalı</a>
<li><a href="#howtoset">Dil ayarlamalarını nasıl yapabilirim?</a>
<li>Aşağıdaki tarayıcılarda ne ayarlar yapmak gerekiyor:
  <toc-display />
</ul>

<hr>
<h2><a name="fix">Bir Debian sayfası yanlış dilde görüntüleniyorsa
ne yapmalı</a></h2>

<p>Debian sitesinde yer alan bir sayfanın yanlış dilde gözükmesinin birinci ve
en çok karşılaşılan nedeni yanlış yapılan tarayıcı yazılımı ayarlarıdır.
Çözümü için <a href="#howtoset">tarayıcıda yapılması gereken ayarlar</a>
kısmına bakmalısınız.</p>

<p>İkinci neden, yanlış ayarlanan veya hatalı durumda bulunan önbellekte
tutulan bilgilerdir.  Bu gittikçe daha büyük bir problem haline gelmektedir,
zira çoğu internet servis sağlayıcı ağ trafiğini azaltmak için "önbellekleme"
yöntemleri kullanmaktadır.  Ayrıntılar için <a href="#cache">vekil sunucu
kullanımında olası problemler</a> bölümünü okuyabilirsiniz.  </p>

<p>Üçüncü bir neden, o anda <a href="http://www.debian.org/">www.debian.org</a>
sitesinde bir sorun olmasıdır.  Şimdiye kadar bu probleme çok ender olarak
rastlanmıştır, sorunun bundan kaynaklanması düşük bir olasılıktır. Bu yüzden
bizimle iletişime geçmeden önce yukarıda saydığımız ilk iki neden üzerinde
dikkatlice düşünün. Eğer <a
href="http://www.debian.org/">http://www.debian.org/</a> adresinin çalışıyor
fakat yansılardan birinin çalışmıyor olduğunu görürseniz lütfen durumu bize
bildiriniz. En kısa zamanda yansının tutulduğu sunucudaki yetkili kişiye hata
iletilecektir.</p>

<p>Probleminizi çözdükten sonra yapacağınız ilk denemeden önce tarayıcı
önbelleğini temizlemeniz önerilir (hem disk hem de bellekte tutulan). Ayrıca
daha doğru bir sınama için <a
href="http://packages.debian.org/stable/web/lynx.html">lynx</a> tarayıcısını
kullanmanızı öneririz. Gördüğümüz kadarıyla içerik değiştokuşu ("content
negotiation") hakkındaki HTTP belirtimleri ile %100 uyumlu olan tek tarayıcı
lynx'tir.</p>

<h3><a name="cache">Vekil sunucu kullanımında olası problemler</a></h3>

<p>Vekil sunucular aslında kendilerine özel içerikleri olmayan web
sunucularıdır. Kullanıcı ile gerçek web sunucu arasında bulunurlar.
Kullanıcıdan gelen isteği alıp, ilgili sayfayı gerçek web sunucudan çeker ve
kullanıcıya iletirler. Aynı sayfa için gelebilecek sonraki istekler için de
sayfanın bir kopyasını kendi önbelleklerinde tutarlar. Böylelikle pek çok
kullanıcının aynı sayfa için istekte bulunduğu durumlarda oluşacak ağ trafiği
azaltılmış olur.</p>

<p>Vekil sunucu kullanımının tüm bu avantajlarına rağmen, Vekil önbelleğinde
tutulan sayfalar yanlış veya güncel değilse problemler ortaya çıkmaktadır.
Özellikle bazı eski vekil sunucular "içerik değiştokuşu" mekanizmasıyla yanlış
çalışmaktadır. Bu tip sunucular birden fazla dilde sürümü bulunan bir sayfanın,
öncelikle hangi dil için istekte bulunulmuşsa, sonraki isteklere de - dil ayarı
farklı olsa bile - ilk olarak yapılan istek sonucu elde edilen sayfa ile cevap
vermektedirler. Maalesef bu durumun tek çözümü vekil yazılımının değiştirilmesi
veya güncellenmesidir.</p>

<p>Önceleri vekil sunucular sadece kullanıcı tarafında gerekli
ayarlar yapılırsa kullanılırdı ve bu durumda kullanıcı
istemediği takdirde vekil sunucuyu devre dışı bırakabilirdi. Ancak
şu an durum bundan farklıdır. Çoğu internet servis sağlayıcı
kullanıcılarından gelen web isteklerini transparan olarak vekil
sunucuya yönlendirmekte ve bu şekilde kullanıcı tarafında hiç bir
ayar yapılmamış olsa bile vekil kullandırma yoluyla ağ trafiğini
azaltmayı hedeflemektedir. Eğer internet servis sağlayıcının
kullandığı vekil yazılımında yukarıda bahsedilen problemler var
ise gene tek çözüm yazılım güncellemesi veya değiştirilmesi olacaktır.
</p>

<hr>

<H2><a name="howtoset">Dil ayarlamalarını nasıl yapabilirim?</a></H2>

<P>Debian web sayfalarının asıl dili İngilizcedir ve tüm sayfalar kendi
dilinize henüz çevrilmemiş olabilir. Bu durumda ikinci öncelikli olarak
İngilizceyi seçmeniz mantıklı olacaktır. Örneğin lynx kullanıyor, ana diliniz
Türkçe fakat İngilizceyi de anlayabiliyorsanız dil kodlarında önce
'<code>tr</code>' sonra '<code>en</code>' olacak şekilde seçim yapmalısınız. Bu
ayar, bakmak istediğiniz sayfanın Türkçe sürümü varsa karşınıza onu
getirecektir, ancak eğer sayfa henüz Türkçeye çevirilmemişse, bu kez İngilizce
sürümü karşınıza gelecektir.</p>

<p>Her tarayıcı için <a href="#setting">dil ayarlarının nasıl
yapılacağı</a> aşağıda anlatılmaktadır.</p>

<p>Orada göreceğiniz gibi, bir çok tarayıcı tercih ettiğiniz dili tanımlamakta
kullanılan ayarların bir kısım ayrıntısını gizleyen bir kullanıcı arayüzü
sunmaktadır.  Eğer durum böyle değilse lütfen bir önceki paragrafta bahsedilen
önemli basitleştirmeyi dikkate alın: 'tr, en' gibi bir dil listesi
belirtmişseniz bu listede henüz bir öncelik tanımlanmamıştır ve bütün
seçenekler eşit ağırlıktadır; sunucu bu sıralamayı göz ardı edebilir.
Sıralamanın gerçekten dikkate alınmasını istiyorsanız, 0 ve 1 arasından kayan
nokta değerler alabilen ve daha büyük bir değerin daha yüksek bir öncelik ifade
ettiği "kalite ağırlıkları" kullanmak zorundasınız.  Dolayısıyla bu örnekte
muhtemelen şuna benzer bir şey kullanacaktınız: "tr; q=1.0, en; q=0.5'.</p>

<p>Dillerin alt kategorilerini kullanırken bazı hususlara dikkat edilmesi
gerekir.  'en-GB, fr' gibi bir dil ayarı yapılırsa beklenen sonuç ortaya
çıkmayacaktır (şayet HTTP belirtimleri okunmamışsa).</p>

<p><strong>İyi bir nedeniniz yoksa bu tip alt kategorileri kullanmaktan
kaçınmanızı öneriyoruz</strong>. Eğer kullanırsanız, aynı dilin alt kategori
olmayan halini de ayarlamayı unutmayın.

<p>Açıklama: Tercih edilen dilin 'en-GB, fr' olarak belirtildiği bir belge için
istek alan bir sunucu İngilizce ('en') sürümü Fransızca sürümden önce
sunmayacaktır.  Sadece 'en-gb' dil uzantılı bir dosya sürümü varsa, İngilizce
sürüm Fransızca sürümden önce sunulacaktır.

<p>Dolayısıyla tarayıcınızı 'en-GB, en, fr' veya daha basitçe 'en, fr'
gönderecek şekilde yapılandırmalısınız.  Bununla birlikte diğer şekilde de
çalışır, ör. bir sunucu, 'en' istendiğinde 'en-us' dönebilir.</p>

<P>Tercih edilen dil değişkenini ayarlayabilmek için daha ayrıntılı bilgiyi <a
href="http://httpd.apache.org/docs/content-negotiation.html">Apache content
negotiation belgelerinde</a> bulabilirsiniz.

<h3><a name="setting">Tercih edilen dil için tarayıcıda yapılması gereken ayarlar</a></h3>

<P>Tercih ettiğiniz dili sunucuya bildirebilmek için, sunucuya gönderilen
istekte bir değişkenin değerini istediğiniz dile uygun bir şekilde
tanımlamalısınız. Bu işin nasıl yapılacağı kullanılan tarayıcı yazılımına göre
çeşitlilik göstermektedir.

<DL>

<DT><strong><toc-add-entry name="mozilla">Mozilla</toc-add-entry> /
<toc-add-entry name="netscape">Netscape 4.x</toc-add-entry> ve sonraki sürümler
</strong></DT>
<DD>
<pre>
     Edit -&gt; Preferences -&gt; Navigator -&gt; Languages
</pre>
Not: Netscape 4.x sürümlerinde menüdeki dillerden birini
seçmelisiniz. Bazı kullanıcılarımız el ile dil kodu doğrudan
yazıldığında problem çıktığını rapor ettiler.

<DT><strong><toc-add-entry name="mozillafirefox">Mozilla
Firefox</toc-add-entry></strong></DT>
<DD>
Sürüm 0.9 ve sonrası:<br/>
Linux:
<pre>
     Edit -&gt; Preferences -&gt; General -&gt; Languages
</pre>
Windows:
<pre>
     Tools -&gt; Options -&gt; General -&gt; Languages
</pre>

Eski sürümlerde <kbd>about:config</kbd> yazıp, <kbd>intl.accept_languages</kbd>
değişkenini değiştirmek gerekiyordu.
</DD>

<dt><strong><toc-add-entry name="ie">Internet Explorer</toc-add-entry></strong></dt>
<dd>Windows:
<pre>
     Tools veya View veya Extras -&gt; Internet Options -&gt; (General)
Languages
</pre>

<dd>MacOS:
<pre>
     Edit -&gt; Preferences -&gt; Web Browser -&gt; Language/Fonts
</pre>
</dd>

<DT><strong><toc-add-entry name="opera">Opera</toc-add-entry></strong></DT>
<DD>Çoğu sürüm:
<pre>
     File -&gt; Preferences -&gt; Languages
</pre>
<DD>Linux/*BSD 5.x and 6.x sürümleri:
<pre>
     File -&gt; Preferences -&gt; Document -&gt; Languages
</pre>

<dt><strong><toc-add-entry name="galeon">Galeon</toc-add-entry></strong></dt>
<dd>
<pre>
     Settings -&gt; Preferences -&gt; Rendering -&gt; Languages
</pre>
</dd>

<dt><strong><toc-add-entry name="konqueror">Konqueror</toc-add-entry></strong></dt>
<dd>
  Eğer tek bir dil seçmek isterseniz basitçe KDE Kontrol Merkezi'nden
  ilgili dili seçmeniz yeterli olacaktır.
  <br>
  Eğer birden fazla dil için ayar yapmak istiyorsanız 
  <kbd>~/.kde/share/config/kio_httprc</kbd> dosyası içerisine
  aşağıdakine benzer bir kayıt eklemelisiniz:
<pre>
     Language=tr,en
</pre>
  Değişiklikleri yaptıktan sonra KDE oturumunuzu yeniden
  başlatmalısınız.
</dd>
<DT><strong><toc-add-entry name="lynx">lynx</toc-add-entry></strong></DT>
<DD><kbd>preferred_language</kbd> değişkenini
<kbd>.lynxrc</kbd> dosyasından değiştirebilir veya lynx programındayken
'O' komutu ile değer atayabilirsiniz.

<p>Örnek olarak aşağıdakine benzer bir kaydı <kbd>.lynxrc</kbd>
dosyanıza ekleyebilirsiniz:</p>

<pre>
preferred_language=tr; q=1.0, en; q=0.5
</pre>

<DT><strong><toc-add-entry name="w3">W3</toc-add-entry></strong> (emacs tabanlı
web tarayıcı)</DT>
<DD>
<pre>(setq url-mime-language-string "preferred_language=tr; q=1.0, en; q=0.5")</pre>
veya özel bir paket kullanarak (URL sürüm p4.0pre.14):
<pre>Hypermedia -&gt; URL -&gt; Mime -&gt; Mime Language String...</pre>

<DT><strong><toc-add-entry name="icab">iCab</toc-add-entry></strong></DT>
<DD>
<pre>
     Edit -&gt; Preferences -&gt; Browser -&gt; Fonts,Languages
</pre>

<DT><strong><toc-add-entry name="w3m">W3M</toc-add-entry></strong></DT>
<DD>
<pre>
     Options (o) -&gt; Other Behavior -&gt; Accept-Language
</pre>

<dt><strong><toc-add-entry name="safari">Safari</toc-add-entry></strong></dt>
<dd>Safari, tercih edilen dilin belirlenmesi için MacOS X sistem tercihlerini
kullanmaktadır:
<pre>
    System preferences -&gt; International -&gt; Language
</pre>
</dd>

<dt><strong><toc-add-entry name="elinks">ELinks</toc-add-entry></strong></dt>
<dd>Öntanımlı arayüz dilini aşağıda anlatıldığı gibi ayarlayabilirsiniz:
<pre>
    Setup -&gt; Language
</pre>
Bu ayar aynı zamanda web sayfalarında tercih edilen dili de belirleyecektir.
Kabul edilen dillerle ilgili daha ince ayar yapmak için:
<pre>
    Setup -&gt; Options manager -&gt; Protocols -&gt; HTTP
</pre>
</dd>

<DT><strong><a name="netscape3">Netscape 3.x</a></strong>
<DD>Aşağıdaki satırı
<pre>
     *httpAcceptLanguage: [preferred_language string]
</pre>
Netscape app-defaults veya <kbd>~/.Xresources</kbd> dosyasına
eklemelisiniz.

<DT><strong><toc-add-entry name="ibrowse">IBrowse</toc-add-entry></strong></DT>
<DD>Sırasıyla "Preferences", "Settings" ve "Network" bölümlerine girin.
"Accept language" altında muhtemelen öntanımlı olarak "*" göreceksiniz.
"Locale" butonuna tıklarsanız tercih edilen dil eklenecektir.  Bu işe yaramazsa
tercih edilen dilli elle girmeniz gerekebilir.  Son olarak "OK" butonuna
tıklayın.

<DT><strong><toc-add-entry name="voyager">Voyager</toc-add-entry></strong></DT>
<DD>"Settings" ve oradan "Languages"e geçin.  Tercih edilen dili, elle veya
"Get from locale"ye tıklayarak girebilirsiniz.  İşlem tamamlandığında "OK"
butonuna tıklayın.

</DL>

<p>Eğer burada listelenmeyen bir tarayıcıda dil ayarlarının
yapılmasıyla ilgili bilginiz varsa lütfen 
<a href="mailto:debian-www@lists.debian.org">
debian-www@lists.debian.org</a> adresine gerekli ayarlamaların
nasıl yapıldığına ilişkin mail gönderiniz.</p>