path: root/turkish/intro/about.wml

#use wml::debian::template title="Debian Hakkında"
#Translator: Halil Demirezen <halild@bilmuh.ege.edu.tr>
#use wml::debian::translation-check translation="1.31"

<UL>
<LI><A href="#what">Debian NEDİR?</A>
<LI><A href="#free">Hepsi Ücretsiz?</A>
<LI><A href="#CD">Ücretsiz diyorsunuz, fakat CDler para tutuyor!</A>
<LI><A href="#disbelief">Çoğu yazılım yüzlerce dolar tutuyor. Neden bedava dağıtsınlar?</A>
<LI><A href="#hardware">Hangi donanımlar destekleniyor?</A>
<LI><A href="#other">Hangi mimariler destekleniyor?</A>
<LI><A href="#info">Karar vermeden önce, biraz bilgiye ihtiyacım var.</A>
<LI><A href="#why">Hala tatmin olmadım. Debian'ın artıları ve eksileri nelerdir?</A>
<LI><A href="#install">Harika. Debian'ı nasıl elde edebilirim?</A>
<LI><A href="#supp">Ne tür destekler mevcuttur?</A>
<LI><A href="#who">Siz kimsiniz?</A>
<LI><A href="#history">Herşey nasıl başladı?</A>
</UL>


<H2><A name="what">Debian NEDİR?</A></H2>

<P><A HREF="$(HOME)/">Debian</A> bilgisayarınız için <A HREF="free">ücretsiz, ya da
Açık Kod</A>, işletim sistemidir.
Bir işletim sistemi, birkaç temel program ve sistem kaynaklarının oluşturduğu topluluktur.
İşletim sistemlerinin en iç kısmında çekirdek(kernel) yer alır.
Çekirdek işletim sisteminin ev sahipliğini yapan ve diğer programların çalışmasını sağlayan en temel programdır.
Debian çekirdek bağımsızdır.  Şu an Debian
<A href="http://www.kernel.org/">Linux</A> çekirdeği kullanmaktadır, fakat çalışmalar Debian'ın 
<A href="http://www.gnu.org/software/hurd/hurd.html"> Hurd</A>'ı kullanarak farklı çekirdeklerde
 çalışması için sürmektedir.
<P>Linux, Linus Torvalds tarafından başlatılan ve dünya üzerinde programcılar(muhtemelen 1000'in üzerinde)
 tarafından desteklenen tamamen ücretsiz bir yazılımdır.

<P>Hurd, microkernel(Mach gibi)'in en tepesinde çalışan farklı birçok özelliği yerine yetiren
 sunucular(server) bütünüdür. Hurd, GNU projesi tarafından üretilmiş ücretsiz bir yazılımdır.

<P>İşletim sistemini büyümesini sağlayan temel araçların çoğu 
<A href="http://www.gnu.org/">GNU projesi</A>nden
gelmektedir. Bu yüzden Debian, GNU/Linux ve GNU/Hurd şeklinde anılmaktadır.
Bu araçlar da ücretsizdir.

<P>Şüphesiz, insanlar oyun oynayacakları, döküman yazacakları ya da yeni yazılım üretecekleri programlar
 istemektedirler. Debian 3950'nin üzerinde <A HREF="$(DISTRIB)/packages">paketten</A> (önceden ve bilgisayarınızda
 kolay kurulum için derlenmiş bir yazılım) oluşmaktadır &mdash; bütün hepsi <A HREF="free">ücretsiz</A>dir.

<P>Bilgisayarınızı bir kuleye benzetin. Kulenin en altında çekirdek(kernel) bulunmaktadır.
En tepesinde ise temel araçlar.
Geri kalan hepsi ise bilgisayarınızda çalıştırdığınız programlar.
Kulenin en tepesinde Debian herşeyi organize etmekte ve ayarlamaktadır. Böylece herşey
birlikte düzenli çalışmaktadır.

<H2>Hepsi <A href="free" name="free">Ücretsiz?</A></H2>

<P>Belki düşünüyorsunuz: Niçin insanlar saatlerini program yazarak harcıyorlar sonra bu programları
titizlikle paketleyip onları hiçbir karşılık gözetmeden insanlara <EM>veriyorlar</EM>?
Cevaplar kişiden kişiye değişiklik göstermektedir.
Bazı insanlar diğerlerine yardım etmeyi severler.
Bazıları ise bilgisayarlar hakkında daha çok şey bilmek amacıyla program yazarlar.
Çok sayıda insan ise yüksek ücretli yazılımlardan sakınmaktadırlar.
Sayıları gün geçtikçe artan bir grup ise diğerlerinden aldıkları ücretsiz yazılıma bir teşekkür
için yazılımlarını ücretsiz olarak bağışlarlar. Çoğunlukla akademide kendi araştırmalarının geniş
kitlelere yayılması için ücretsiz program yazılmaktadır. 
Şirketler ücretsiz yazılım üretirler ve böylece onların nasıl geliştikleri hakkında bir söze sahip olurlar --
Programı geliştirmek için onu kullanmaktan daha  daha hızlı bir yöntem yoktur. Şüphesiz, çoğumuz için 
bir eğlence olmaktadır.

<P>Debian çok işlenmiş ücretsiz bir yazılımdır bu yüzden, onun düzenli olarak dökümanlarda resmileştirilirse
çok yararlı olacağını düşündük. Sonuç olarak,
<A href="$(HOME)/social_contract">Sosyal Kontrat</A> doğmuş oldu.

<P>Debian bedava yazılıma inandığı halde, insanların kendi bilgisayarlarına paralı
yazılımları koymak istediği veya ihtiyacında bulunduğu durumlar da mevcuttur.
Mümkün olduğu sürece Debian bunu destekleyecektir.
Hatta, tek işi Debian sistemine paralı yazılım kurmak olan paketler gün geçtikçe
çoğalmaktadırlar.
<H2><A href="free" name="CD">Ücretsiz?</A> Fakat CDler para tutuyor.</H2>

<P>Belki soruyorsunuz: Eğer yazılım ücretsiz ise, neden CD için ödeme yapayım?
İlk olarak, CD için ödeme yapmak zorunda değilsiniz. Eğer Debian'ı internetten download
edebilirseniz, Debian size hiçbir paraya mal olmayacaktır.
İkinci olarak, CD'ye para verirken siz üreticinin zamanına, CDler için haracanan masraflara ve üreticinin 
CD'leri satamama durumundaki riskine ödeme yapmaktasınız. Üçüncü olarak, ücretsiz kelimesi yazılım özgürlüğü
anlamında söylenmiştir, maliyetin bedava olması hakkında değil(hernekadar, ödeme sadece CDlere yapılmaktadır).
Daha fazla bilgi için
<A href="$(HOME)/social_contract#guidelines">Debian Ücretsiz Yazılım Kılavuzu </A>'na göz atınız ya da
<A href="http://www.fsf.org/">Ücretsiz yazılım Esasları </A> sitesine bakınız.

<H2><A name="disbelief">Çoğu yazılım yüzlerce dolar tutuyor. Neden bedava dağıtsınlar?</A></H2>

<P>Daha iyi bir soru "Çoğu yazılım şirketleri bu kadar büyük bir yükle nasıl başa çıkabiliyorlar?"
Yazılım yapmak araba yapmak gibi değildir. Bir kere yazılımınızın bir kopyasını elde ederseniz,
aynısından milyonlarca yapmak için gerekli maliyet hiç yok denecek kadar azdır (Microsoft'un bankada 
milyarlarca dolarının olmasının iyi bir nedeni var).

<P>Daha değişik bir yönden inceleyelim: Bahçenizde sonsuz derecede kum olduğunu düşünün, belki o kumu bağışlamak
istiyorsunuz. Kumu başkalarına götürmesi için nakliye şirketine para ödemek çok aptalca olacaktır. Onların gelmesini
ve kumu kendilerinin almasını sağlarsınız(eşittir internetten download). Ya da onlar başkalarına kumu kendi kapılarına 
getirmesi için para öderler(eşittir CDlere para ödemek). Bu tam olarak Debian'ın nasıl davrandığı ve neden 
CDlerin çoğunun çok ucuz olduğunu göstermektedir( üç CD için sadece $6 ).

<P>Debian kâr gözetmemesine rağmen, bizim de masraflarımız olmaktadır.
Lütfen, Debian'a bir <A href="$(HOME)/donations">katkı</A>nız olsun istiyorsanız,
CDleri  										
<A href="../CD/vendors/">CD üreticileri</A>nin birinden satın alınız.


<H2><A name="hardware">Hangi donanımlar destekleniyor?</A></H2>

<P>Hemen hemen bütün bilinen donanımlar desteklenmektedir.
Eğer sahip olduğunuz herşeyin desteklendiğinden emin olmak istiyorsanız, 
<A href="http://www.tldp.org/HOWTO/Hardware-HOWTO/">Linux Donanım Uyumluluğu NASIL</A>'ına
bir göz atınız.

<P>Yaptıkları parçaların ayrıntılarını vermeyerek zorluk çıkaran
 çok az sayıda donanım şirketi mevcuttur. Eğer paralı bir sürücünüz varsa 
hatta ve hatta sağlayıcı şirket kapanırsa ya da destek işinden çekilirse
donanım ile ilgili problemler yaşarsınız. Böyle bir problem ile karşılaşmayacağınızdan
emin olmak için <A HREF="http://www.open-hardware.org/">Açık Donanım Ayrıntıları</A>mıza
bir göz atın.

<H2><A name="other">Hangi mimariler destekleniyor?</A></H2>

<P>Debian bütün bilinen kişisel bilgisayarlarda çalışacaktır. Debian'ın 
desteklediği mimarilerin listesi durmadan büyümektedir. Tam bir liste için
, <A HREF="../releases/stable/">kararlı(stable) sürüm bilgisi</A>ne bakınız.

<H2><A name="info">Daha fazla bilgi arıyorum.</A></H2>

<P><A href="$(DOC)/FAQ/">FAQ</A> kısmını inceleyin.
 
<H2><A name="why">Hala tatmin olamadım.</A></H2>

<P>Tatmin olmak için bizim kelimelerimizi beklemeyin - Debian'ı kendiniz deneyin.
Sabitdisk fiyatları daha az pahalı olduğu için, muhtemelen 500mb kadar bir
alanı Debian işletim sisteminin temel kısmı için ayırabilirsiniz.
Debian bu alana kolayca kurulacak ve mevcut sisteminiz ile birlikte bulunabilecektir. Son olarak
daha fazla boşluk bir alan istiyorsanız, basitçe işletim sistemlerinizden birini siliniz
(Debian'ın gücünü gördükten sonra, eminiz ki silinen sistem bizimkisi olmayacaktır).

<P>Yeni bir işletim sistemi denemek zaman aldığı gibi, kişisel işlerinizin de mevcut olması 
çok doğal bir olaydır. Bu yüzden <A href="why_debian">Debian'ın artı ve eksileri</A>ni içeren bir liste 
derledik. Bu sizin Debian'ı seçmenizin doğru olduğunu görmenizde yardımcı olacaktır. Umarız dürüstlüğümüzü 
ve samimiyetimizi takdir edersiniz.

<H2><A name="install">Harika. Debian'ı nasıl elde edebilirim?</A></H2>

<P>Ya <A href="../CD/vendors/">CD</A> satın alabilirsiniz ya da 
<A href="$(DISTRIB)/ftplist">FTP</A> kullanarak download edebilirsiniz.
Sonra 
<A HREF="../releases/stable/installmanual">kurulum dökümantasyonu</A>na bir göz atın.
Henüz sahip değilseniz, ilkin 
<A href="http://www.tldp.org/HOWTO/Hardware-HOWTO/">Linux Donanım
Uyumluluğu NASIL</A>'ını inceleyebilirsiniz.
 Bizim önerdiğimiz <A href="$(DISTRIB)/packages">paketler</A>e bakmayı unutmayın
 (umarız mevcut paket sayısıyla gözünüz korkmaz).

<H2><A name="supp">Nasıl destek alabilirim?</A></H2>

<P>Gerçekten birine ödeme yapmaya ihtiyaç duyuyorsanız, sizin için bilgisayarınıza 
kurulum yapabilecek ve/veya bilgisayarınızın bakımını sağlayacak 
<A href="$(HOME)/consultants/">kişiler</A> de mevcuttur.
Buna rağmen, biraz okuyarak da herşeyi kendiniz yapabilirsiz.
Eğer anlam veremediğiniz bir sorun karşınıza çıkarsa kısaca <A href="$(HOME)/MailingLists/">maillist</A>leri
deneyin(Uygun olarak
debian-user@lists.debian.org).
Hızlı, arkadaşca, ücretsiz cevaplar.
Bundan daha iyi bir hizmet bulamazsınız.

<P>IRC kullanıcıları için, irc.debian.org sunucusunda Debian'a adanmış #debian kanalı bulunmaktadır.

<H2><A name="who">Siz Kimsiniz?</A></H2>

<P>Debian, dünya üzerinde boş zamanlarında program yazan 800'ün üzerinde gönüllü
<A href="$(DEVEL)/people">geliştiriciler</A> tarafından üretilmektedir.
Çok az sayıda geliştirici yüzyüze görüşmektedir.
İletişim temel olarak maillistler(lists.debian.org 'deki maillistler)
ve IRC (irc.debian.org 'deki #debian kanalı) üzerinden yapılmaktadır.

<H2><A name="history">Herşey nasıl başladı?</A></H2>

<P>Debian, 1993 yılında Ian Murdock tarafından, Linux ve GNU ruhuna sahip ve açık olarak
geliştirilebilecek bir dağıtım olarak başladı. Debian dikkatli ve bilinçli olarak bir araya getirilmiş
ve aynı ölçüde dikkatli şekilde bakımı yapılıp desteklenmiş anlamına gelmektedir. Herşey küçük, birbirine sıkıca
kenetlenmiş Serbest Yazılım Yontucuları şeklinde başladı ve basamak basamak büyüyerek iyi şekilde organize olmuş
geliştiriciler ve kullanıcılar topluluğu haline gelmiştir.
<A HREF="$(DOC)/manuals/project-history/">Detaylı tarih</A> kısmını inceleyiniz.

<P>Çok insan sorduğu için, Debian 'deb ii en' şeklinde telafuz edilmektedir. Debian ismi, yaratıcısı Ian Murdock ve 
eşi Debra'dan gelmektedir.