path: root/turkish/intro/about.wml

#use wml::debian::template title="Debian Hakkında"
#include "$(ENGLISHDIR)/releases/info"
#use wml::debian::translation-check translation="ecad60a275689b6afd6c0d64a9d4ba14a2323506" maintainer="Onur Aslan"

<ul class="toc">
<li><a href="#what">Debian nedir?</a></li>
<li><a href="#free">Tamamı özgür mü?</a></li>
<li><a href="#CD">Özgür diyorsunuz ama CD'ler ve bant genişliği para tutuyor!</a></li>
<li><a href="#disbelief">Bir çok yazılım yüzlerce dolar tutuyor. Nasıl istemezsiniz bunu?</a></li>
<li><a href="#hardware">Hangi donanım desteklenmektedir</a></li>
<li><a href="#info">Karar vermeden önce, daha fazla bilgiye ihtiyacım var.</a></li>
<li><a href="#why">Hâlâ ikna olmadım. Debian'ın artıları ve eksileri nelerdir?</a></li>
<li><a href="#install">Debianı nasıl temin ederim?</a></li>
<li><a href="#support">Kendi başıma kuramam. Nereden destek alabilirim?</a></li>
<li><a href="#who">Sizler de kimsiniz?</a></li>
<li><a href="#users">Kimler Debian'ı kullanıyor?</a></li>
<li><a href="#history">Tüm bunlar nasıl başladı?</a></li>
</ul>


<h2><a name="what">Debian nedir?</a></h2>

<p><a href="$(HOME)/">Debian Projesi</a>, <a href="free">özgür</a> bir
işletim sistemi yapmaya karar vermiş gönüllülerin oluşturduğu bir
işletim sistemidir. Bu işletim sistemine biz <strong>Debian GNU/Linux</strong>
veya kısaca <strong>Debian</strong> diyoruz.</p>

<p>İşletim sistemi; bilgisayarınızın, programları ve uygulamaları
çalıştırmasını sağlar. İşletim sisteminin temelini çekirdek oluşturur.
Çekirdek bilgisayarın ev işlerini yapan ve diğer programların çalışmasına
yarayan en temel programdır.</p>

<p>Debian sistemleri <a href="https://www.kernel.org/">Linux</a> çekirdeğini
kullanmaktadır. Linux, <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Linus_Torvalds">Linus Torvalds</a>
tarafından başlatılan ve Dünya çapında binlerce destekleyicisi bulunan
bir parça yazılımdır.</p>

<p>Bunun yanında Debian, başta
<a href="https://www.gnu.org/software/hurd/hurd.html">Hurd</a> çekirdeği
olmak üzere diğer kernellerle çalışması için yapılan çalışmalar sürmektedir.
Hurd, sunucuların bir microkernel (Mach gibi) üzerinde çeşitli özelliklerle
çalışmasını sağlar. Hurd <a href="https://www.gnu.org/">GNU projesi</a>
kapsamında üretilen özgür bir yazılımdır.</p>

<p>Temel araçların bir çoğu <a href="https://www.gnu.org/">GNU projesinden</a>
gelmektedir, dolayısıyla isim GNU/Linux ve GNU/Hurd olmuştur. Bu araçlar da
özgür yazılımdır.</p>

<p>Elbette insanların istediği programlar, işlerini yapmaları için gerekli olan
programlar, işlerinde belge düzenlemeye yarayan ve sıkıldıklarında oynayacakları
oyunlardan, yazılım geliştirme araçlarına kadar bir çok yazılım vardır. Debian,
<packages_in_stable>'ın üzerinde <a href="$(DISTRIB)/packages">paket</a> (derlenmiş
ve kullanıma hazır hale getirilmiş, kolay kurulan yazılımlar) ile gelmektedir &mdash;
tamamı <a href="free">özgürdür</a>.</p>

<p>Bu bir kuleye benzetilebilir. Temelde çekirdek bulunur. Onun üzerinde
temel araçlar ve sonrasında çalıştırmak isteyebileceğiniz tüm programlar
bulunur. Kulenin en üstünde; dikkatlice ve titizlikle organize edilmiş,
herşeyin bir uyum içerisinde çalışmasını sağlayan Debian bulunur.</p>

<h2>Tamamı <a href="free" name="free">özgür mü?</a></h2>

<p>Belki merak ediyor olabilirsiniz: Neden insanlar saatlerini program
yazmaya, onu titizlikle paketlemeye harcar ve onu <em>özgürce</em> dağıtır?
Bunun cevabı katkıda bulunan kişiden kişiye değişir. Bazı insanlar diğerlerine
yardım etmeyi severler. Bazıları bilgisayarlar hakkında daha çok bilgi edinmek
için program yazarlar. Bir çok kişi ise şişirilmiş yazılım fiyatlarına
alternatifler oluşturmaktadır. Bazıları ise, artan özgür yazılım kalabalığını
teşekkür olarak alıp katkıda bulunmaktadır. Çoğu araştırmalarını geniş
kullanım alanına yaymak için özgür yazılım üretmektedir. Şirketler ise
nasıl geliştirileceğini göstermek için özgür yazılım üretmektedir, böylece
yeni bir özelliği kendi başınıza eklemenin daha kolay bir yolu yoktur!
Elbette bir çok kişi ise sırf eğlenceli olduğu için yapar.</p>

<p>Debian'ın daha önce yazılmış ve resmileştirilmiş bir belge
üzerine geliştirileceği zaman daha faydalı olabileceğini düşündük. Bu nedenle
<a href="$(HOME)/social_contract">Sosyal Sözleşme</a>'miz doğdu.</p>

<p>Debian özgür yazılıma inanmasına rağmen, insanların özgür olmayan yazılımları istemesi
veya kullanması gerektiği durumlar oldu. Zaman içerisinde Debian bunları desteklemeye
başladı. Hatta Debian sistemine yüklenmek için hazırlanan özgür-olmayan yazılım
paketlerinde artmaktadır.</p>

<h2><a name="CD">Özgür diyorsunuz fakat CD'ler ve bant genişliği para tutuyor!</a></h2>

<p>Şunu soruyor olabilirsiniz: Eğer yazılım özgür ise, neden CD için bir satıcıya
para ödemem gerek ya da bir internet sağlayıcısına download için para ödemeliyim?</p>

<p>Bir CD alırken, başka birinin zamanını, disklerin yapılması için harcanan sermayeyi
ve risklerini (adam tüm CD'leri satamayabilir) satın almış olursunuz. Diğer
bir deyişle, yazılımın taşınmasını sağlayan fiziksel bir yapı satın almış olursunuz,
yazılımın kendisini değil.</p>

<p>Biz "özgür" kelimesini kullanırken, <strong>özgürlüğü</strong> kastediyoruz,
bunun bedava olması gerektiğini değil. <a href="free">Özgür yazılım ile ne anlatmak
istendiği</a> ve
<a href="https://www.gnu.org/philosophy/free-sw">Özgür Yazılım Vakfı ne
diyor</a> sayfalarında okuyabilirsiniz.</p>

<h2><a name="disbelief">Bir çok yazılım yüzlerce dolar tutuyor. Nasıl istemezsiniz bunu?</a></h2>

<p>Daha iyi bir soru: Yazılım şirketleri neden bu kadar parayı istemiyor?
Yazılım üretmek, araba üretmeye benzemez. Yazılımınızın bir kopyasını
yaptıktan sonra, onu pazarlamak size milyonlar kazandırabilir (bu, Microsoft'un
bankasında neden milyarlarının olduğunun iyi bir nedenidir).</p>

<p>Bir de şu açıdan bakın: Eğer arkanızda sonsuz kum kaynağı varsa, birazını atmak
isteyebilirsiniz. Bir kamyon tutup başkalarına taşımak aptalca olur. Fakat
başkalarını gelip almalarını sağlayabilirsiniz (internet üzerinden indirmeye
olanak sağlayabilirsiniz) veya bunu başkalarına ulaştırmak için birilerinden
ödeme alabilirsiniz (CD almaya eşdeğerdir). İşte bu Debian CD ve DVD'lerinin
nasıl bu kadar ucuz olmasının nedenidir. (4 DVD sadece 12 USD).</p>

<p>Debian CD satışlarından para kazanmamaktadır. Ödenen bu paralar aynı zamanda,
domain yenileme ve donanım gibi ihtiyaçlar için harcanır. Bu yüzden, Debian'a
<a href="$(HOME)/donations">bağışta bulunan</a> 
<a href="../CD/vendors/">CD satıcılarından</a> CD'leri almanızı istiyoruz.</p>

<h2><a name="hardware">Hangi donanım desteklenmektedir?</a></h2>

<p>Debian neredeyse tüm kişisel bilgisayarlarda çalışmaktadır, buna
çok eski modeller de dahil. Debian'ın her yeni dağıtımı genellikle
daha fazla bilgisayar mimarisini desteklemektedir. Şuan desteklenmekte
olanları görmek için lütfen: <a href="../releases/stable/">kararlı sürüm için
olan belgelere</a> bakınız.</p>

<p>Neredeyse tüm donanımlar desteklenmektedir. Eğer makinanıza bağlı
her donanımdan eminseniz:
<a href="https://tldp.org/HOWTO/Hardware-HOWTO/">Linux Donanım Uyumluluğu</a>
belgesine bakabilirsiniz.</p>

<p>Bazı şirketler donanım spesifikasyonunu yayınlamadıklarından donanımlarının
desteklenmesi güçleşir. Bu, onların donanımlarını GNU/Linux altında
kullanamayacağınız anlamına gelmektedir. Bazı şirketler ise
özgür-olmayan sürücüleri sunmaktadır, bu bir sorundur çünkü şirket bu
işten çekilebilir ya da sizin kullandığınız donanıma desteği çekebilir.
Biz sadece ürünlerinde <a href="free">özgür</a> yazılım ile
sürücü desteği sağlayan üreticileri tavsiye ediyoruz.</p>

<h2><a name="info">Daha fazla bilgi istiyorum.</a></h2>

<p><a href="$(DOC)/manuals/debian-faq/">Sıkça Sorulan Sorular</a> sayfamıza bir
göz gezdirmek isteyebilirsiniz.</p>
 
<h2><a name="why">Hâlâ ikna olmadım.</a></h2>

<p>Bizim sözümüzle yetinmeyin - Debian'ı deneyip kendiniz görün.
Hard disk fiyatları çok ucuzladı, 2GB boş alan sizin için yeterli
olacaktır. Eğer grafiksel masaüstü istemiyorsanız 600MB yeterli.
Debian kolayca bu alana kurulabilir ve mevcut işletim sisteminiz ile
birlikte çalışabilir. Eğer daha fazla alana ihtiyacınız olursa, diğer
işetim sistemlerinizden birini kaldırabilirsiniz (ve Debian'ın gücünü
gördükten sonra, Debian'ı silmeyeceğinizden emin olabilirsiniz).</p>

<p>Yeni bir işletim sistemi denemek değerli zamanınızı alacaktır, eğer
buna ayıracak zamanınız yoksa bu anlaşılabilir bir durumdur. Bu nedenle
<a href="why_debian">Debian'ın artıları ve eksilerini</a> derledik.
Eğer kurmaya değer mi diye soruyorsanız, bu yazı karar vermenizde
size yardımcı olacaktır. Umarız ki dürüstlüğümüzü ve açık sözlülüğümüzü
taktir edersiniz.</p>

<h2><a name="install">Debian'ı nasıl temin edebilirim?</a></h2>

<p>Debian'ı yüklemenin en çok kullanılan yol, boş bir CD fiyatına herhangi
bir CD satıcısından satın alarak yüklemektir. Eğer iyi bir İnternet bağlantınız
varsa, Debian'ı İnternet üzerinden indirip yükleyebilirsiniz.</p>

<p>Lütfen daha fazla bilgi için
<a href="../distrib/">Debian'ı temin etme</a> ile ilgili sayfamıza bakınız.</p>

<p>Eğer şuan Debian'ınız yoksa, ilk olarak 
<a href="https://tldp.org/HOWTO/Hardware-HOWTO/">Linux Donanım Uyumluluğu</a>
sayfasına bakmak isteybilirsiniz.</p>

<p>Size sunduğumuz <a href="$(DISTRIB)/packages">paketlere</a> bakmayı
unutmayın (umarız paket sayısı gözünüzü korkutmaz).</p>

<h2><a name="support">Hepsini kendi başıma yapamam.
Nereden destek alabilirim?</a></h2>

<p>Web sitemizde ve bilgisayarınıza kurulu paketlerin içerisinde
yer alan belgeleri okuyarak yardım alabilirsiniz.
Ayrıca bize mail listeleri ve IRC kullanarak ulaşabilirsiniz.
Başka bir yol ise bir danışman tutmaktır.</p>

<p>Lütfen ayrıntılı bilgi için hazırladığımız
<a href="../doc/">belgelere</a> ve <a href="../support">destek</a>
sayfalarına bakınız.</p>

<h2><a name="who">Sizler de kimsiniz?</a></h2>

<p>Debian, Dünya'nın her tarafından neredeyse bine yakın
aktif gönüllü <a href="$(DEVEL)/people">geliştirici</a> tarafından
yapılmaktadır. Geliştiricilerin sadece birazı birbirleriyle
gerçekte tanışmıtır. İletişim genel olarak e-mail aracılığı ile
(lists.debian.org da bulunan mail listelerinde) ve IRC (irc.debian.org
da bulunan #debian kanalında) ile yapılmaktadır.</p>

<p>Debian Projesi'nin dikkatle hazırlanmış <a href="organization">organize
bir yapısı</a> vardır. Debian'ın içeride nasıl gözüktüğüne dair daha fazla
bilgi için <a href="$(DEVEL)/">geliştiricilerin köşesine</a> bakmaktan çekinmeyin.</p>

<h2><a name="users">Debian'ı kimler kullanıyor?</a></h2>

<p>Herhangi bir istatistik tutulmamasına rağmen (Debian'ı kullanmak
için kullanıcının kayıt olmasına gerek yoktur), görülüyor ki Debian,
büyük-küçük binlerce kişi tarafından, geniş bir alana yayılmış
bir çok organizasyon tarafından kullanılıyor. Neden ve nasıl kullandığına
dair açıklama gönderen yüksek profilli organizasyonların bir listesini;
<a href="../users/">kimler Debian kullanıyor</a> sayfamızda görebilirsiniz.</p>

<h2><a name="history">Tüm bunlar nasıl başladı?</a></h2>

<p>Debian, Linux ve GNU'dan esinlenerek açık bir dağıtım
yapmak isteyen Ian Murdock tarafından 1993 Ağustos'unda başladı. Debian
dikkatli ve özeni bir araya getirip, aynı şekilde geliştirildi. Sıkı
Özgür Yazılım hackerlarıyla küçük başladı ve iyi organize edilmiş topluluğu
ve geliştiricileriyle günden güne büyüdü. Ayrıntılı geçmiş için lütfen
<a href="$(DOC)/manuals/project-history/">Proje Geçmişi</a> sayfasına bakınız.</p>

<p>Bir çok insan Debian'ın nasıl telafuz edildiğini sormaktadır. Debian,
 /&#712;de.bi.&#601;n/ şeklinde telafuz edilmektedir. Debian ismi, yaratıcısı
Ian Murdock ve eşi Debra'dan gelmektedir.</p>